طعمه گذاری حیوانات و سمپاشی جانوران موذی از دیگر خدمات سمپاشی تک می باشد.
 از بین بردن آفات توسط متخصصان رادین تک ستیا ،با هدف حداکثر تاثیر و حداقل قیمت صورت می گیرد که مانع آسیب رسانی به انسان ،گیاهان و شرایط محیطی می شود.
 هاري

 
میزبان:
کلیه حیوانات خونگرم پستاندار اهلی و وحشی اعم از گوشتخوار، علفخوار، پرندگان، خفاش ها نسبت به بیماري هاري حساس هستند که این تعداد میزبانهاي مختلف موجب گسترش وسیع بیماري شده است. مسأله هاري شهري در ایران بیشتر مربوط به سگ و در موارد کمی گربه و سایر حیوانات است.

مکانیسم انتقال( راههاي سرایت بیماري) :
1-    گاز گرفتن: اصلی ترین راه (درگربه سانان از طریق کشیدن پنجول نیز ممکن است).
2-    پوست: بیماري هاري از راه پوست سالم قابل سرایت نیست ولی اگر کوچکترین خراش یا زخمی در پوست وجود داشته باشد قابل انتقال خواهد بود.
3-    مخاطها: سگ ها و گربه هاي به ظاهر سالم در اواخر دوره کمون بیماري، می توانند از طریق لیسیدن لب و چشم و بینی کودکانی که با آنها بازي می کنند صاحبان خود را به بیماري هاري مبتلا نمایند.
4-    تنفس: امکان پذیر است( بخصوص در غارهایی که خفاش آلوده زندگی می کند).
5-    پیوند اعضا: دو مورد انتقال در اثر پیوند قرنیه فردي که مبتلا به هاري بوده و از قرنیه وي براي 2نفر استفاده شده است، در سال 1373 در ایران گزارش شده است.
6-    دستگاه گوارش: بعید است ولی حیوانات گوشتخوار ممکن است بندرت از خوردن لاشه حیوانات تلف شده از بیماري هاري به این بیماري مبتلا شوند. در ضمن بایستی از خوردن گوشت و سایر فراورده هاي دامهاي مبتلا به هاري خودداري شود.
7-    انسان به انسان: جز در یک بررسی که در سال 1985 در پاکستان بعمل آمده و تعدادي از بچه هاي نوزاد که توسط یک نفر ختنه شده بودند و مبتلا به هاري شدند، (دیرترمعلوم شد که شخص ختنه کننده مراحل آخر دوره کمون هاري را طی می نموده و بر طبق عادت سنتی مقداري از بزاقش ر ا در محل ختنه می ریخته) مورد دیگري گزارش نشده است. با این وجود هنگام نگهداري و پرستاري از شخص مبتلا به هاري باید رعایت کلیه جوانب احتیاطی به عمل آمده و ضمن استفاده از وسایل حفاظتی کامل، لوازم و وسایل بیمار با دقت هر چه تمام تر ضد عفونی گردد، در ضمن پزشکان موظفند در مورد هر انسفالیت و فلجی با پرسش در مورد حیوان گزیدگی بیمار به بیماري هاري نیز توجه نماید.
                                                                    
چرخه انتقال بیماري:
دوره نهفتگی در سگ و گربه بطور معمول 3  2 هفته و گاهی چند ماه است. در حیوانات دیگر دوره کمون بر حسب نوع حیوان فرق می کند و در غیر گوشتخواران طولانی تر از گوشتخواران می باشد. نکته جالبی که باید به آن اهمیت داده شود این است که در سگ و گربه 3 تا 10 روز قبل از علایم بالینی) بندرت بیشتر از 3 روز( ویروس در بزاق حیوان وجود دارد و می تواند بیماري را انتقال دهد. به عبارت دیگر اگر سگ و گربه در زمان گزش آلوده به هاري باشند علایم بالینی حداکثر 5 تا 8 روز بعد در حیوان ظاهر خواهد شد. خوشبختانه با بررسی هایی که توسط کارشناسان انستیتو پاستور ایران در نقاط مختلف کشور بر روي خفاش ها به عمل آمده تا کنون مورد مثبتی مشاهده نشده است.
علایم بیماري در حیوانات:
اولین علامت بیماري در رفتار و عادات حیوان می باشد، بطوریکه:
•    بیش از اندازه به صاحب خود انس و الفت پیدا می کند و مثل اینکه ا ز او استعانت می طلبد.
•    عصبانی و بد خو گردیده غذاي خود را بخوبی نمی خورد.
•    پیشرفت بیماري در موارد کمی به صورت فلجی (هاري ساکت)در آمده حیوان به گوشه اي پناه  برده ابتدا دست ها سپس پاها و بعد سایر اندام ها فلج شده و در اثر فلج دستگاه تنفس تلف می شود.
•    در بیشتر مواقع پس از گذشت دوره تغییر رفتار، حیوان پریشان و مضطرب و کم کم به صورت  وحشی و درنده در آمده به گاز گرفتن سنگ و چوب و اشیاء مختلف پرداخته و خانه خود را ترك و بدون مقصد به هر جا می رود و به هر کس و هر حیوان که سر راه او باشد حمله می کند، پس ا ز مدتی در اثر دوندگی زیاد و گرسنگی و تشنگی به علت عدم امکان بلع، کف از دهانش سرازیر شده و بطور مرتب به زمین می خورد، صداي پارس حیوان خشن و ناموزون و بریده و حالت درندگی در چهره اش هویدا می باشد. سگ هار اغلب به وسیله مردم کشته می شود و اگر فرار کند بزودي در اثر فلج دستگاه تنفسی خواهد مرد.
•    گربه پس از طی دوره کمون به محل تاریکی می رود و اگر با چراغ به آن جا بروند به افراد حمله می کند و در مورد هاري پنجه هاي گربه مثل دندان سگ یا گرگ عمل می کند زیرا گربه بطور دایم مشغول لیسیدن پنجه هایش می باشد و پنجه ها مرتب آلوده به بزاق می شوند و موقع پنجه کشیدن بر روي دست و پا یا صورت انسان بیماري را ا ز راه خراش انتقال می دهد.
•    در حیوانات نشخوار کننده علایم هاري متفاوت است ولی همگی مشکلاتی از نظر بلع پیدا  می کنند و آب و کف از دهانشان سرازیر می شود. در چنین مواردي به هیچوجه نباید دست ر ا داخل دهان حیوان کرد. در روباه ها گاهی دوره کمون طولانی شده و در این مدت به صورت ناقل سالم در می آیند.
مهم ترین علایم:
•    تحریک پذیري شدید: بیمار در اثر کوچکترین صدا یا نور یا سایر محرك ها بشدت متشنج و دچا ر  انقباضهاي شدید عضلانی شده، خود را به در و دیوارمی زند. در ضمن اطراف دهان بیمار را کف می پوشاند.
•    عطش: بیمار عطش فراوان داشته ولی به علت انقباض عضلات گلو قادر به نوشیدن آب نمی باشد و هنگام نوشیدن عق می زند و احساس خفگی می نماید.
•    هیدروفوبی: بیمار بادیدن یا شنیدن صداي آب به شدت تحریک می شود.
•    ایروفوبی: عبور هوا از روي صورت نیز باعث تحریک بیمار می شود.
نکته: فرد هار بطورکلی نسبت به تمام محرك هاي فیزیکی، شیمیایی، حسی و بویایی واکنش شدید نشان می دهد ولی این واکنش ها و رفتارهاي تهاجمی 1 تا 5 دقیقه بیشتر طول نکشیده و در فواصل پیدایش آنها بیمار خسته و کوفته، آرام و بیحال بر روي تخت یا زمین می افتد.
•    صداي بیمار خشن، لب ها برگشته، نگاه او ثابت و متحیر و مردمک چشم متسع و اشک از چشمان  وي سرازیر می شود، گاهی حالت لوچی ظاهر می گردد.
•    بطور غالب استفراغ شدید و خون آلود وجود دارد.
•    قدرت تکلم از بیمار سلب شده صدایی شبیه به صداي حیوان مهاجم از خود در می آورد.
•    درجه حرارت بدن کمی بالا می رود و بندرت به 40 درجه می رسد، عرق در ابتداي بیماري زیاد است ولی به تدریج کم می شود.

                                                                          

پیشگیري و کنترل

1-    آموزش مردم در زمینۀ اهمیت بیماري، راههاي سرایت و راههاي جلوگیري از ابتلا به بیماري.
2-    ایجاد هماهنگی بین واحدهاي مختلف مستقر در سطح منطقه از قبیل شهرداري، دامپزشکی، محیط زیست، بخشداري و... جهت اقدامات مربوط به بهسازي محیط و جمع آوري و دفن صحیح زباله، اتلاف سگهاي ولگرد و ...
3-    جلب همکاري و مشارکت مردم در زمینۀ جمع آوري و دفع صحیح زباله.
4-    آموزش دامداران و روستاییان در زمینۀ همکاري با مسوولان دامپزشکی براي شناسایی و قلاده زدن و واکسیناسیون سگ هاي خانگی و گله علیه هاري.
5-    آموزش دامداران در زمینۀ عدم کشتارهاي غیر مجاز.
با توجه به اینکه کشندگی بیماري صددرصد است اقدامات زیر در افراد حیوان گزیده توصیه می شود:
افرادي که مورد گاز گرفتگی حیوانات قرار می گیرند اگر بلافاصله و در اسرع وقت به مراکز درمان پیشگیري مراجعه و تحت اقدامات درمان پیشگیري قرار گیرند می توان از ابتلاي به بیماري هاري در آنها جلوگیري کرد.
این اقدامات عبارتند از:
1-    زدودن و خارج ساختن ویروس هاري از محل زخم:
مهمترین قسمت پیشگیري از هاري تا (50%) رعایت کامل همین نکته است، براي این کار لابلاي زخم را با آب تمیز و صابون( با استفاد ه از برس) حداقل به مدت 5 تا 10 دقیقه بطور عمیق شستشو و در جریان آب روان قرار دهید.
2-    خارج کردن کف صابون از لابلاي زخم:
با استفاده از شیلنک آب یا پیستوله آب پاش و بوسیله برس، زیرا باقی ماندن صابون بعضی مواد ضد عفونی کننده را که بدنبال شستشو مورد استفاده قرار خواهد گرفت خنثی می کند.
3-    قطع کامل قسمت هاي له شده و نکروزه.
4-    زخم حیوان گزیدگی را نباید بخیه زد
5-    تزریق سرم ضد هاري
6- تزریق واکسن ضد هاري
7- تزریق سرم و واکسن ضد کزاز
8-    آنتی بیوتیک تراپی
9-    تحت مراقبت قرار دادن حیوان مهاجم
10-    نمونه برداري از حیوان مهاجم مشکوك
11-    ضد عفونی زخم با الکل 4 تا 70 درجه یا محلول بتادین 1% یا سایر مواد ضد عفونی کننده